Zekere voorlopigheid

Belgabericht 20/06/2017:

“Bij 4 op 10 werknemers zorgt verandering op het werk voor te veel stress en angst en bij 1 op 5 leidt dat tot onzekerheid en verwarring. Toch juichen meer dan 6 op 10 werknemers veranderingen die hun bedrijf doormaakte toe, zo blijkt uit een steekproef bij 800 werknemers in opdracht van uitzendkantoor Tempo-Team. Verder valt onder meer op dat 7 op 10 respondenten aangeven dat ze zich niet zozeer onzeker voelen door de verandering zelf, maar door de slechte begeleiding.”

Het bericht ontlokte bij mij onderstaande kronkel. Wie mijn boek gelezen heeft, zal passages herkennen, die ik nu wat opengetrokken heb.

Net als andere dieren beschouwen de meeste mensen (een plotse) verandering in hun biotoop als een acuut gevaar, waardoor bepaalde overlevingsreflexen in gang gezet worden. En die zijn anders naargelang het type persoon of de context waarin hij of zij terechtgekomen is. Het is als in mijn jeugd, wanneer op school of ergens anders een gevecht ontstond. Je had gasten die zo hard mogelijk wegliepen, kerels die zich onmiddellijk stevig in de strijd gooiden, actieve en passieve toeschouwers en bemiddelaars. Ik durf te stellen dat ik in de aanloop naar en tijdens mijn burn-out zowat alle vier die types in mijn eigen ik heb zien passeren en er gelukkig in geslaagd ben ze samen in de juiste flow te krijgen.

Daarom zap ik je even mee naar de maanden voor mijn crash. Het is daarbij niet onbelangrijk om weten dat ik hoogsensitief ben, met een stevige portie intuïtie in mijn karakterbagage. Een kwaliteit, maar ook een valkuil zoals zou blijken. Mijn businessunit zat al een tijd in een integratieproces, met uiteindelijk een fusie en verhuis als eindstation. De opeenvolgende veranderingen en onduidelijkheden die door mijn hoofd spookten, speelden me danig parten. Eigenlijk wilde ik helemaal niet veranderen, want ik wilde zekerheid. En vooral niet verhuizen. Ook al geloofde ik in het feit dat die fusie onze marktpositie zou verstevigen. Een situatie die velen zullen herkennen, want change is een algemeen gegeven, zeker bij grotere ondernemingen. Change management is vaak minder evident. Als persoon en organisatie. Voorlopigheid is de enige zekerheid.

Bij iemand met een stevige intuïtie ligt in onzeker aangevoelde omstandigheden de gedachtepropaganda op de loer. Je verstand wil namelijk net die zekerheid en jouw versie van de realiteit overeind houden. Informatie die jouw interpretatie in de weg staat, wordt netjes aan de kant geschoven en je mest je brein vet met ondersteunende informatie. “Elke waarheid heeft vier hoeken”, stelde Confucius. Jij draait in cirkeltjes. Je laadt je rugzak steeds voller met feiten maar ook en vaak vooral veronderstellingen. En stress. Voor de buitenwereld zijn dat allemaal percepties, voor jou wordt het de werkelijkheid. Of zelfs één van je werkelijkheden wanneer je nog complexere verbindingen maakt.

Wanneer je jezelf onvoldoende managet – lees kalmeert en ventileert– dreig je tijdens een veranderingsproces in een spiraal van negatieve gedachten, verwachtingen en veronderstellingen terecht te komen die je meezeult en dus niet aan de echte werkelijkheid toetst. Communicatie is cruciaal. Met jezelf, je rugzak en de mensen in je (professionele) omgeving. Daarvoor heb je uiteraard een flinke dosis (zelf)vertrouwen nodig. Waar het naar mijn gevoel om draait: bij een gebeurtenis, heel vaak een verandering, vanuit aandacht voor maar zonder beoordeling van je emotie overstappen naar aanvaarding en loslaten van wat je niet kunt controleren. Ophouden met vechten als het zinloos is maar met moed en vertrouwen de stroom volgen. Zonder te vluchten of meteen te verwerpen. En focussen op positieve elementen. De kans is groot dat die er toch zijn, ook al duw je ze misschien weg of zie je ze nog niet.

Vechten doe je meestal vanuit een defensieve houding, vanonder je schild, met je verstand, vanuit je overtuigingen en angsten. Uit vrees voor verandering, schuif je eventuele opportuniteiten aan de kant. Je probeert hardnekkig de controle te houden maar lijdt als je vaststelt dat het niet lukt. Je schiet met scherp op meningen en visies waar je niet achterstaat. Je kruipt steeds verder in je schelp terwijl de frustraties zich opstapelen en je op termijn volledig immobiliseren. Je voelt je continu een verliezer in de strijd en komt in een soort vicieuze cirkel terecht. Je raakt niet enkel geïsoleerd van anderen maar ook van jezelf. Je bent niet authentiek meer. Een tijdbom.

Als je in de spiegel kijkt, jezelf, de situatie en anderen de nodige ademruimte geeft, leer je vanuit openheid en met vertrouwen in je intuïtie reageren. Je veroordeelt niet meteen. Daardoor krijg je zonder het verwachten automatisch meer vrijheid, omdat je niet meer volledig geleefd wordt door wat gebeurt. Die positieve en open houding straal je uit. Je slaagt er niet alleen in je eigen tijdbom te ontmijnen en opportuniteiten te zien, je wordt een baken van rust voor anderen. Je krijgt meer controle, zonder dat het je om die controle te doen is. Dat vraagt lef omdat je het niet gewoon bent: aanvaarden en overgeven in plaats van afwijzen.

Innerlijke rust is één van de meest kostbare natuurlijke energiebronnen en de basis voor het verschil tussen lijden of gelukkig zijn. Het is niet wat jou overkomt dat de kwaliteit van je leven bepaalt. Het is hoe jij ermee omgaat. Overgeven is bovendien niet hetzelfde als opgeven. Het gaat om aanvaarden dat het is zoals het nu is. Besef dat elke verandering op zich ook voorlopig is. En belangrijk: dat je altijd de keuze hebt om een andere of je eigen weg te gaan. Want meebewegen betekent niet dat je jouw eigen grenzen zomaar onvoorwaardelijk overboord gooit en een speelbal wordt in een flipperkast die door anderen bediend wordt. Het is een kwestie van evenwicht en aandacht. Even afstand nemen, voelen wat het met je doet, positief en negatief objectiveren, bepalen wat je kunt en wilt, met respect voor je authenticiteit.

“The more things change, the more they stay the same.” (Celie – The Color Purple)

Als ik dat even op mijn eigen verhaal projecteer, zat ik in de aanloop naar mijn crash duidelijk in een bijzonder defensieve en cynische houding, waarbij ik elk aspect van de herstructurering op de korrel nam, enkel bedreigingen voor mezelf en mijn team zag en zelfs de kalmte die ik ondanks de innerlijke onrust bleef uitstralen uiteindelijk verloor. De vechter werd een kritische en cynische toeschouwer. Dat leidde tot achterdocht, wantrouwen en (verbale) reacties die anderen – en ook ik – niet gewoon waren. Van anderen en van mezelf vervreemd, keerde ik steeds meer in mezelf en zette mijn persoonlijke bomgordel op scherp.

Tijdens een poging om (te snel) terug op te starten, was er een overreactie en ontliep ik bijna gedesinteresseerd elke vorm van verantwoordelijkheid. Ik werd een wegloper. Fysiek aanwezig maar emotioneel niet op de afspraak. Het kon me allemaal nog weinig schelen. Ik gaf in feite op en nam de ontstekingskoordjes van die bom steeds steviger vast terwijl ik voor de rest alles losliet.

Na de time-out heb ik geleidelijk aan evenwicht gevonden omdat ik mezelf constructief opstel, mijn grenzen bepaal en respecteer, vertrouwen toon en op een transparante manier in mijn team sta. De (zelf)bewuste bemiddelaar werd terug wakker. Dat leidt tot meer vrijheid dan ik verwacht had. De bomgordel is ontmanteld en afgelegd. Je leert dat niet van vandaag op morgen. Beschouw het als een leerproces, een houding voor de rest van je leven. Gun jezelf daarvoor de nodige tijd en… ademruimte. Volgens het taoïsme bevindt alles zich in een perfecte harmonie die niet statisch is, maar in voortdurende verandering. Het evenwicht wisselt steeds en niets kan bestaan zonder zijn tegendeel. Wie met de stroom van verandering meegaat, kan de volmaakte mens worden. Zo heeft een gevreesde verandering ondanks nadelen mij alvast op een positieve manier veranderd. Of beter, terug dichter bij mezelf gebracht.

Ook voor organisaties zijn respect, transparantie – zo frequent terug te vinden in missieteksten – en dus communicatie de fundamentele pijlers tijdens een veranderingsproces. Vaak loopt het daar echter fout. Uit angst – daar is het gevaar weer – dat het hele traject mislukt. Wanneer werknemers erin slagen om in zichzelf te kijken, zich open te stellen en ook de strategie van een onderneming in het achterhoofd te houden, mogen ze van een bedrijf verwachten dat het zich op dezelfde manier in de geest en leefwereld van de werknemers verplaatst. Op die manier wordt een wederzijdse defensieve aanpak ontwapend. “Vertrouwen komt te voet maar gaat te paard”, leert een oude volkswijsheid. En dat blijkt wel eens waarheid, vanuit welke hoek je er ook naar kijkt. Want als de mayonaise niet pakt, kiezen kostbare human resources die zichzelf meer dan hun werkgever vertrouwen vroeg of laat misschien wel voor een andere stal of een eigen wei.