We hadden geluk dat mijn jeugdkameraad bijzonder goed kan tekenen. Bij één van de opdrachten aan een lokale quiz waaraan we met een groepje deelnamen, kreeg hij de taak om iets in een strip uit te beelden dat wij dan moesten raden. De interpretaties liepen bij de vier anderen rond de tafel enigszins uit elkaar maar we raakten het snel eens en die consensus bleek de juiste uitkomst. Dergelijke opdrachten komen in zowat elk spelprogramma aan bod: van simpel (?) uitbeelden en raden tot het doorvertellen van een verhaal dat zich aan het einde van de mensenketting tot een volledig andere realiteit ontpopt.
Het is ongetwijfeld makkelijker om een boodschap niet te tekenen maar gewoon te vertellen. Hoewel het ook dan wel eens bijzonder moeilijk is om elkaar te verstaan en te begrijpen. Er is nog een laag, misschien wel de belangrijkste: in begrijpen rijpt lang niet altijd begrip, voor elkaars interpretatie van de werkelijkheid, voor elkaars werkelijkheid.
De ene geeft namelijk op zijn eigen manier betekenis aan de signalen die hij verstuurt. De ander doet het hetzelfde met de signalen die hij ontvangt. Onderweg kan er ontiegelijk veel letterlijke en figuurlijke ruis op de lijn zitten, zodat het ‘gemeenschappelijke’ in de Latijnse oorsprong van de term communicare soms ver of helemaal niet te vinden valt.
“Alles wat we horen is een mening, geen feit. Alles wat we zien is een perspectief, niet de waarheid.” (Marcus Aurelius)
Kennis van de context en het karakter – in de progressieve spelling hadden we daar het bruggetje K3 van kunnen maken – neemt flink wat van die storingen weg. En dan liefst niet enkel die van jezelf, of je nu zender of ontvanger bent, maar ook die van de ander. Breng jezelf dus eens in kaart, niet omdat ik een voorstander van hokjes ben maar omdat het een spiegel kan zijn om jezelf beter te kennen en anderen daardoor ook beter te begrijpen. Zonder enige wetenschappelijke basis geloof ik wel dat je karakter in een bepaalde context (en periode) andere eigenschappen blootlegt of dat er voor bepaalde aspecten in je persoonlijkheid aan de volumeknop gedraaid wordt. Zo heb ik het gevoel nu wat minder introvert te zijn dan vóór en tijdens mijn crash terwijl ik nog dezelfde persoon ben. Een bewust besef om anders te bewegen (B3 😉) waardoor ik als verzender en ontvanger anders communiceer dan toen en meer aandacht heb voor de ruis die een boodschap kan vertroebelen. Lukt dat altijd? Uiteraard niet. Maar het besef daarvan is al een stap vooruit op dat moment.
Het proces van interactie zou ik als volgt omschrijven: percipiëren, interpreteren, moduleren, communiceren, demoduleren, percipiëren, interpreteren, reageren. Je kunt trouwens niet niet-reageren las ik ergens. En onderweg loeren context en karakter om de hoek om ons een loer te draaien omdat we niet (willen) horen wat er niet gezegd (geuit) wordt, terwijl communicatiespecialisten aanhalen dat daar de belangrijkste dimensie ligt. Toch zijn er manieren om misverstanden te vermijden: personaliseren en controleren.
Bij controleren denk ik aan pause to check uit mindfulness naar analogie met het niet te snel antwoorden op een mail die negatief binnenkomt: wat doet die boodschap met mij, waar zit de mogelijke ruis? Vul ik niet te veel voor de ander in? HSP’s zijn kampioenen in het aanvoelen, wat een gave maar ook een valkuil kan zijn wanneer je – als introvert – onvoldoende aftoetst wat je intuïtief percipieert. In salesopleidingen gebruikt men de LSD-regel: luisteren, samenvatten, doorvragen, bijvoorbeeld via zogenaamde ijsbergvragen om te achterhalen wat zich onzichtbaar onder de oppervlakte afspeelt. Technieken om te bevestigen dat wat bedoeld ook effectief gevoeld wordt.
“Er zijn dingen bekend en er zijn dingen onbekend, en daar tussenin zijn de deuren van perceptie.” (Aldous Huxley)
Personaliseren beschouw ik als rekening houden met de kennis, de context en het karakter van de ontvanger, zonder uiteraard jezelf te verloochenen. Daarom loont het de moeite om niet enkel met open vizier in jouw spiegel te kijken hoe jij in elkaar zit maar ook een blik over andermans schouder en met diens lens in zijn spiegel te werpen. Vanuit het besef en het aanvaarden, zelfs als hoogsensitieve harmoniezoeker, dat niet iedereen het altijd eens hoeft te zijn. You can agree to disagree. Het vergemakkelijkt niet enkel het wederzijds begrijpen van de boodschap maar ook het wederkerig begrip voor elkaar(s perceptie en interpretatie).
Wikipedia noemt communicatie het uitwisselen van betekenis door reactie op signalen. Betekenis krijgt als ik er zo wat verder over nadenk meerdere extra dimensies. Eén van de synoniemen die Van Dale voor communicatie geeft, is namelijk verbinding. Helaas is er ondanks de moderne communicatiemiddelen vaak geen aansluiting. Een lockdown maakt het er niet gemakkelijker op omdat niet alle lagen in het alom geciteerde drieluik woorden, intonatie en lichaamstaal via telefoon of video aangeboord kunnen worden als bij een werkelijke ontmoeting – in de veronderstelling dat een fysiek gesprek echt verloopt.
Recent zag ik via sociale media nog een boodschap passeren dat er steeds meer met emoticons dan tekst gecommuniceerd wordt. Terug naar hiëroglyfen of grottekeningen die nog meer aan de verbeelding overlaten dan de volgorde van letters die wij betekenis gegeven hebben? Mijn quizkameraad zou zich amuseren. Net als woorden kunnen ook beelden echter misleidend zijn. Kreeg jij ze al: die rekensommetjes met de meest bizarre (combinaties) van symbolen en tekeningen? Na verloop van tijd en een ferme gedachtewisseling tussen een aantal van mijn kameraden over mogelijke uitkomsten realiseerde ik me dat het ook hier om feiten en perceptie gaat. Eén van de hamvragen tijdens dat gesprek: als twee symbolen afzonderlijk een waarde hebben, betekent het dan automatisch dat ze als samengesteld symbool dezelfde waarde hebben?
Waar je werkelijk ademt 