Bochtenwerk

Een krantenkop trekt mijn aandacht. Sociaal secretariaat Attentia geeft aan dat ongeveer 15% van de werknemers extra vakantiedagen zouden kopen als ze daar de kans voor krijgen. De nood aan een extra verlofsysteem zou groot zijn en regelingen als tijdskrediet zouden terrein verliezen. Dat laatste werd eerder al duidelijk uit cijfers van de RVA, die vorig jaar een daling van maar liefst 22% tegenover 2015 communiceerde, met verwijzing naar strengere regels als oorzaak omdat tijdskrediet zonder motief niet meer mogelijk is. Thematisch verlof, bijvoorbeeld ouderschapsverlof, zat volgens diezelfde RVA wel in de lift.

Via een zogenaamd cafetariaplan kunnen werknemers in heel wat ondernemingen op een fiscaal vriendelijke manier een beetje loon inleveren in ruil voor extra vakantiedagen. Andere voordelen staan ook op het menu, van (elektrische) bedrijfsfiets tot verzekeringen. Ik schrik niet van het succes, had zelfs meer verwacht en zie er – met misschien wat overdreven hoop – een evolutie in richting bewust anders werken. Als de bocht niet lichtjes ingezet is, zien we hem misschien toch al liggen.

Wat minder werken en minder verdienen vanuit het besef dat je zo langer meedraait. Het blijft regelmatig opduiken in berichten, goede voornemens en komt vaak aan bod als ik met mensen praat die op hun tandvlees zitten of gezeten hebben. “Iedereen is op weg en je bepaalt voor een stuk zelf of dat een grote of kleine weg is”, haalde iemand ooit tijdens een lezing aan toen we het over tevredenheid hadden. De gouden kooi die wat van haar glans lijkt te verliezen voor wie met wat minder euro’s de touwtjes nog aan elkaar geknoopt krijgt? Want het is lang niet voor iedereen even vlot gedaan als gezegd, dat mag ook niet onderschat worden.

Die vakantiedagen en extra ademruimte zijn voor veel werknemers ongetwijfeld welkom omdat te veel van hen zich tijdens de week in bochten wringen om het weekend te halen, de batterijen even op te laden en er dan weer volle bak in te vliegen. Zo geraken ze wel eens in een patroon van weekend naar weekend en vakantie naar vakantie, wat op termijn verstikkend werkt omdat de cirkels waarin ze draaien steeds kleiner en vicieuzer worden. De ultieme wortel blijft het zuurverdiende pensioen, als dat al gehaald wordt.

Wij mensen hebben wel iets met afzien om beloond te worden. Dat is ook de andere kant van goed bedoelde campagnes als Tournée Minérale. Een bepaalde tijd de alcohol volledig afzweren, nadat je de dag ervoor misschien nog eens diep in het glas gekeken hebt omdat het een tijd op de kin kloppen wordt en gevolgd door compensatie. Want net als het kind dat een snoepje krijgt omdat het braaf geweest is, verdienen wij een beloning voor onze tijdelijke soberheid. Gelukkig blijkt uit onderzoek dat het lang niet voor iedereen terug naar af is. Dezelfde gedachte komt in me op voor te zware diëten en andere jojo-gevoelige initiatieven.

“Alles dat werkelijk groots en inspirerend is, werd gecreëerd door een individu dat kon werken in vrijheid.” (Einstein)

Ach, als jij je professioneel meer dan 100% geeft om even op 0% terug te vallen en je dan weer als een visje in het water voelt, is dat prima. Dat geldt echter niet voor iedereen en het komt erop aan je eigen grenzen te respecteren… en die van anderen. Voor mij werkt bijvoorbeeld de combinatie van een 4/5^e baan en andere activiteiten: schrijven en inspireren. Waar het om gaat, is jouw kruissnelheid en met een gevoel van vrijheid doen wat je doet. Het gevoel dat gedeeltelijk of helemaal zelf te bepalen, is van goudwaarde. Dat je daarbij gebruik kunt maken van iets als een cafetariaplan, is mooi meegenomen. Het zou echter nog beter zijn dat het op één of andere manier gesystematiseerd voor iedereen kan en dat er niet met verschillende maten en gewichten gemeten wordt. Want gezondheid discrimineert niet tussen verschillende beroepen en een mentale of fysieke crash kan op elke werkvloer toeslaan. De lappenmand is al zo gevuld met langdurig zieken die maar al te graag als gezonde werknemer op de payroll zouden staan.

En of we die gezonde werknemers nodig hebben… In ons land zijn 73% van alle 25 tot 64-jarigen aan het werk, terwijl Nederland 80% voorlegt en het EU-gemiddelde op 75% ligt. Onze regeringen zijn ambitieus en willen in Vlaanderen van 75% naar 80%, in Wallonië van 63% naar 68%. Vorige week hoorde ik daar nog een becijferde bevestiging van: volgens technologiefederatie Agoria zouden er, als we zo doorgaan, tegen 2030 maar liefst 584.000 niet-ingevulde vacatures zijn omdat het aantal jobs drie keer sneller stijgt dan het aantal beschikbare werknemers. Ook in volle digitalisering want voor elke baan die erdoor verloren gaat, zouden er 3,7 gecreëerd worden. De federatie pleit voor bijstuderen en activeren.

Nog eens in alle naïviteit: moeten we die puzzel leggen met 584.000 full-timers of met de verzamelde blokjes van een mix aan actieve en ge(re)activeerde mensen die misschien niet allemaal voltijds werken en voor een ander evenwicht kiezen, uit noodzaak (lichamelijk of mentaal), omdat ze vakantiedagen afkopen of in een systeem gedijen waar minder werken met eventueel zelfs beperkt loonverlies geen uitzondering meer is? Druk op de Sociale Zekerheid? Met de miljarden die de hogere activiteitsgraad (lagere werkloosheid en ziektekosten) oplevert, wordt er wel wat dichtgefietst en rijden we ons misschien wel los uit het Europese peloton. Denk daarbij ook aan het potentieel bij mensen met een vreemde origine in plaats van er bang voor te zijn. Onlangs ontmoette ik een vriendelijke Afghaan die acht jaar in ons land woont en meer talen spreekt dan de gemiddelde Belg. Wat hij doet? Werken in een carwash. Wat hij me als boodschap meegaf: “If I am kind to you, someone else will be kind to me.”