Ik zie, ik zie wat jij niet ziet

Onderweg in de auto, kinderen achterin. Dat zorgt zo nu en dan voor wat animo, zeker als de (vakantie)ritten langer en voor die gasten dus saaier worden. Dan zijn er van die spelletjes om de tijd, althans in je eigen perceptie, wat te misleiden of om de overspeels geraakte gemoederen op de achterbank wat te bedaren. Eén van onze favorieten is de dierenketting, waarbij je met een dier op de proppen moet komen dat begint met de laatste letter van wat je wijzerzinnige buur zich net voor de geest wist te halen. Je staat versteld van de soorten waarmee die kinderen – soms met bijzonder grote verbeeldingskracht – uitpakken.

Nog zo’n tijddodertje: ik zie, ik zie wat jij niet ziet. Iemand ziet iets waarvan hij vermoedt of hoopt dat de rest het niet ziet en geeft één tip. Soms mag er al eens doorgevraagd worden. En wie het juiste object opmerkt, mag op zijn beurt de anderen uitdagen. Op zich al een mooie aandachtoefening, als je er even vanuit mindfulnessperspectief bij stilstaat. Benoemen wat je ziet. En dan hebben we het nog maar over één van je zintuigen. Hoeveel zintuigen heb je eigenlijk? En zijn die bij iedereen even actief?

Voor HoogSensitieve Personen (HSP) is aangetoond dat ze dingen anders of sterker waarnemen, aanvoelen en in beelden denken. Daarom zijn het vaak mensen die op de één of andere manier een idee of beeld vorm geven, van ontwerpers en (beeldende) kunstenaars tot poëten en schrijvers. Ik beschouw ze wel eens als een modem. Je herinnert je misschien nog het toestel dat tussen je computer en de telefoonlijn hing om de analoge signalen in digitale om te zetten, waardoor de ééntjes en nulletjes (toen nog veel te traag) kilobyte per kilobyte tot beeld omgetoverd werden. Websites waren toen nog eerder bebladerbare A4-tjes op een scherm met vooral tekst en zeker niet al te veel grafische toeters en bellen. Als je dat aan de knullen op de achterbank vertelt, terwijl ze mega- tot gigabytes aan filmpjes via streaming bekijken, lachen ze dat vol ongeloof weg.

Op die manier moduleert een schrijver de beelden in zijn hoofd tot woorden waarvan hij hoopt dat ze door de lezer tot dezelfde zin gedemoduleerd worden. Dan komt zijn boodschap aan en heeft zijn inspiratie geïnspireerd. Als hij erin slaagt om extra lagen aan zijn boodschap toe te voegen en de lezer die ontvangt, kom je als het ware in de meervoudige dimensionaliteit terecht. Vergelijk het even met 3D-cinema, waarbij je een speciale bril nodig hebt. Of 4D, zodat je je op bewegende stoelen letterlijk in een geurend en nevelachtig landschap waant. Dankzij de virtuele realiteit is er ondertussen zelfs 7D. Aan hoeveel zintuigen zitten we ondertussen?

Heeft iedereen een speciale bril nodig om die extra dimensies te zien? Volgens de synesthesie kan je zo fijngevoelig zijn dat je kleuren proeft, geluiden ziet of fysieke pijn ervaart wanneer je iemand anders ziet lijden. Over naar de wetenschap van ons brein. Verschillende waarnemingen worden in diverse hersengebieden waargenomen maar die zijn vanaf de geboorte met elkaar verbonden. Met het opgroeien worden die verbindingen gedeeltelijk verbroken. Behalve bij de synestheet, die dus meerdere impulsen tegelijk en met een combinatie van zintuigen waarneemt. Zo associeert hij klanken met geuren en worden cijfers en letters een spectrum van kleuren.

Ongeveer 5% van de bevolking zou één of andere vorm van synesthesie hebben. Daar zullen vast en zeker heel wat HSP’s tussenzitten want dankzij een doorgedreven intuïtie voelen ze sowieso al aan wat anderen niet percipiëren en een hoge dosis empathie stelt hen in staat om andere personen te lezen. Ook daar verwijst de wetenschap naar actievere zones in onze grijze massa. Een mogelijke valkuil is overactiviteit en op hol geslagen gedachten en veronderstellingen, waarbij de intuïtie en synesthesie in één of meerdere virtuele realiteiten verdwalen en wat tot amnesie voor de werkelijkheid kan leiden.

Wil je je zintuigen eens danig op de proef stellen? Lees dan het boek ‘Das Parfum’, waarin de Duitse auteur Patrick Süskind het verhaal van Jean-Baptiste Grenouille vertelt. Die wordt bij zijn geboorte op de stinkende Parijse vismarkt voor dood achtergelaten maar heeft een gave die niemand anders bezit: een fenomenale reukzin. Hij wil de beste parfumeur ter wereld worden, de geur van levende wezens conserveren en een overweldigend parfum creëren waardoor de wereld voor hem in zwijm valt. Het boek is zo goed geschreven dat je het verhaal ruikt. Als je geen fervent lezer bent, leun dan eens goed achterover voor de filmversie, geregisseerd door Tom Tykwer, met een steengoede hoofdrolspeler en prachtige sfeermuziek.

“Wie de geuren beheerste, beheerste het hart van de mensen.” (Patrick Süskind)

Toch nog even terug naar de hamvraag van vandaag: hoeveel zintuigen zijn er? Wij hebben er op school altijd vijf geleerd: zicht, tast, smaak, reuk, gehoor. Het boeddhisme onderscheidt er zes en voegt kort door de bocht de geest aan de door ons gekende toe. Rudolf Steiner van de gelijknamige school gaat echter met de palm lopen want hij telt er zelfs twaalf, in drie groepen van vier, die zich vanaf de geboorte in drie periodes van zeven jaar ontwikkelen. Het zijn poorten van de ziel om de wereld te ontmoeten en er een relatie mee op te bouwen:

• Fysiek (0-7 jaar)
  • Tast
  • Levenszin
  • Zelfbeweging
  • Evenwicht
• Ziel (7-14 jaar)
  • Reuk
  • Smaak
  • Kleuren (gezicht)
  • Temperatuur (warmte)
• Geestelijk/sociaal (14-21 jaar)
  • Toon (gehoor)
  • Woord (taal, spraak)
  • Gedachten (betekenis, voorstelling, denken)
  • Ik-zin

De fysieke zintuigen zijn op de eigen lichamelijkheid gericht, terwijl de zielenzintuigen omgevingsgericht zijn en het lichaam (de mens) met de wereld verbinden. Via de geestelijke of sociale zintuigen ten slotte wordt openbaard wat innerlijk verborgen is. Je wordt zelf een persoonlijkheid, neemt steeds beter waar dat die ander dat ook is en ontwikkelt het vermogen om de gedachtelijn bij iemand anders te zien.

En dat gaat veel verder dan het louter visuele. “Ik zie jou”, zegt Neytiri tegen Jake Sully in Avatar, waarmee ze eigenlijk zijn innerlijke begroet en aanvaardt. Iets of iemand zien kan dus zien, horen, voelen, ruiken of proeven zijn. Lichamelijk en geestelijk, als afzonderlijke zintuigen en zelfs synesthetisch. Het spelletje met de zich ontwikkelende spruiten in de auto kan daardoor een aantal extra dimensies krijgen: ik zie, ik zie wat jij niet voelt. Het ruikt groen en het klinkt zoet.