Hoge toppen

Tekstverwerking is voor mij altijd al een manier geweest om emoties te verwerken via tekst. Zowel op mooie als moeilijke momenten in mijn leven. Het afscheid van pa is moeilijk en op één of andere manier ook mooi. Want dankbaarheid overheerst in mijn gevoel bij zijn cirkel die rond is en de rust die hij gevonden heeft…

“Die gaat geen hoge toppen scheren”. Met die woorden gaf de dokter tijdens het medisch onderzoek aan dat de lat der verwachtingen best niet te hoog gelegd werd. Je was 16 en kwam net bij de familie Dierckx op de grens van Retie en Dessel terecht, die je onder hun plegende gezinsvleugels nam. Je parcours daarvoor was al even bochtig als de wegen rond je geboortestreek Oudenaarde die we vanuit de Vlaamse klassiekers kennen. Even stijl als de Koppenberg aan wiens voet je leerde lopen en hobbelig als de kasseistroken rond Mater waar je jouw kindertijd doorbracht. Tegen de wind in. Je hebt er nooit veel over kunnen praten – het zit wat in de genen – omdat de littekens te diep sneden en besloot het koude nest dat al half verlaten was te ontvluchten. Zo kwam je via de jeugdzorg in de Kempen terecht. Toen je moeder vele jaren later opnieuw contact zocht, heb je haar niet weggeduwd. Ik herinner me de lange tochten naar de verre moemoe in Charleroi, de pruttelende koffiekan op de kolenkachel, het recept voor konijn dat doorgegeven werd en de Saint Honoré taart – dat is een soezentaart – die wij als jonge snaken alleen bij de bakker mochten halen. Terwijl het voor ons een uitstap was, zal het voor jou ongetwijfeld telkens een stevige blik naar binnen en terug geweest zijn.

Bij Vovo en moemoe Dierckx vond je tafel, bed en vooral een familiale context waarin je welkom was. Je ontpopte jezelf tot noeste extra kracht in het landbouwbedrijf en kon op je 21^e aan de slag in de groenzone van de villawijk aan Sas 7, waar onder andere de onderdirecteur van FBFC woonde. Nadien werkte je ook in de fabriek en bleef je voor en na op en rond de boerderij helpen. Met dat geld zouden ma en jij later jullie eerste meubeltjes kopen. Eén van de stukjes grond lag bij het ouderlijk huis van ma en daar kruisten jullie blikken elkaar voor het eerst. Aangezien toeval niet bestaat, ging zij als dienstmeisje werken bij de familie waarvoor jij in bos en tuin in de weer was en lag jouw nieuwe thuis pal op haar weg van en naar het werk. Ik weet niet wie, maar iemand van jullie twee heeft me ooit verteld waar jullie afspraken.

De weg die jullie samen afgelegd hebben, was ook bochtig. Meer dan bergen verzet om de eindjes aan elkaar te knopen en er alles aan gedaan om ons te bieden wat voor jullie onbereikbaar was. Geurende rozen hadden onderweg al eens doorns en deelden ferme prikken uit. Toen je in 2018 een pacemaker kreeg en voor het eerst aangaf dat je sterk achteruitging, hadden we het over de klok die je voor sommige dingen niet kunt terugdraaien en hoe wij dat beiden zagen. Jij en ma gingen misschien wel door het meest duistere dal ooit want ouders horen hun kind niet te overleven. Voor ik geboren ben, moesten jullie Jimmy na vroeggeboorte afgeven en in 1993 raakten we Robby op 19-jarige leeftijd kwijt. Ik heb veel bewondering voor hoe ma, vooral sinds er kleinkinderen zijn, erin geslaagd is om niet meer kwaad te zijn voor wat ze kwijt is en blij te zijn met wat ze heeft. Heb respect voor de energie die jij vanaf 1994 in de AA gestopt hebt om anderen te helpen vechten tegen spoken die nog lang kunnen achtervolgen.

Je twee voornaamste bekommernissen die je me meegaf waren dat wij nooit koud mochten krijgen en hoe je vooral wilde dat wij het beter hadden dan jij vroeger. Altijd zal me bijblijven hoe jij voor dag en dauw de houtkachel in de woonkamer aanmaakte. Hout is altijd jouw goud geweest. En door je toch wat Oost-Vlaamse tongval klonk dat zelfs bijna hetzelfde. Als snotaap mocht ik mee de bossen in, jij zagen, ik uitdragen of al eens zijtakjes wegkappen en thuis klieven. Ik voelde de eerste keer wat hard werken is. Je hebt het halve land doorkruist om me te zien voetballen. Naar training, voetbalschool en wedstrijden gebracht. Het maakte niet uit in welke reeks of waar het was, je kwam kijken. En vooral: je was mijn eerlijkste supporter, al vond ik je destijds wel eens de strengste.

Over emoties hebben we vroeger niet zoveel gepraat. We maakten eerder via kwinkslagen naar elkaar duidelijk waar we stonden. Begrepen elkaar daarin. Maar wanneer het nodig was, vertelde je me dat het wel goed zou komen. Ik herinner me hoe je jobs combineerde en er samen met ma voor zorgde dat we met zijn vijven op vakantie konden. Dat wij konden wat jullie nooit mochten: kiezen om verder te studeren of niet en onze dromen volgen.

Je hebt van je 12^e tot je 56^e gewerkt, het gros van die jaren in de wegenbouw, door weer en wind. En dat hakte flink in je lijf, waardoor het vroeger dan gewild tijd werd om met pensioen te gaan. Je kreeg meer tijd voor dieren, tuin en natuur. Je voelde je extra gelukkig door bezig te zijn met die dingen waarin je als kind troost vond. Je had zo lang ik me herinner een hart voor de natuur. Er stonden vroeger altijd bloemen in de tuin. Groenten uit eigen tuin, nooit lekkerder witloof gegeten. Regelmatig samen konijn eten van eigen kweek. De grote vijver achteraan, vol waterlelies. Goud- en andere vissen, waarvan je niet blij was dat ik er ooit naar aan het hengelen was. De watermolen die je zelf uit een oude schommel bouwde om de vissen van vers water te voorzien. Wilde eenden die zich er veilig voelden. Honden, katten, vogels, konijnen en cavia’s, heel veel cavia’s. Voor een extra spaarpotje.

Grote uitspattingen hebben jij en ma zichzelf nooit geschonken. Eenvoudige tevredenheid. “Wie niet denkt aan de zorgen van morgen, bezoeken de zorgen morgen”, haalde je wel eens aan. Je glimlach was nooit breder dan wanneer we vertelden dat er kleinkinderen kwamen, de voorzichtigheid waarmee je onze spruiten de eerste keer kon vasthouden. Zij werden je nieuwe goden, je bracht hen net als ons veel bij over hoe mooi de natuur kan zijn en glunderde telkens je ze zag. Op hun verjaardagsfeestjes was er één taart waarvoor zo goed als iedereen zijn vinger opstak: de Saint Honoré.

Je gevoelige luchtwegen speelden je al heel lang parten. Chronische bronchitis werd chronisch obstructieve longziekte of COPD terwijl ook je hart een jaar of vier geleden die waarschuwing gaf. Na die knak is je lichaam verder achteruitgegaan en je wereld stap voor stap kleiner geworden. Je had moeite met het feit dat iets wat niet meer kon ook nooit meer zou terugkomen. Zo wilde je tijdens onze laatste wandeling met de rolstoel liever niet langs het stukje land waar ooit gras, ander voeder voor de cavia’s en konijnen en een extra houtvoorraad stonden. Je had namelijk nog een bekommernis: dat ma voldoende houtvoorraad zou hebben mocht jij wegvallen. Naarmate het ondanks de medicatie en extra zuurstof moeilijker werd, kreeg je er meer vrede mee. Je vertelde steeds vaker dat je veel ouder geworden bent dan men vroeger voorspeld had. Hoe je ’s nachts een paar keer dacht dat het gedaan was en je de film van je leven herbeleefde. Dat het fijn was je kinderen en kleinkinderen in de buurt te hebben, zo tussen wakker zijn en slapen in de buurt van de kachel. Je wilde niet meer naar het ziekenhuis en koos in overleg met ma voor pijnverlichting om zachtjes in die warmste ruimte thuis je moment te kiezen om los te laten. De buitenlucht was prachtig. Een regenboog vertelde me dat je er klaar voor was en bracht me op tijd tot bij jou, net voor hij je meenam.

In 2017 had ik een teammeeting met collega’s in Melden, aan de voet van de Koppenberg. Die ochtend ben ik in alle vroegte eerst naar Mater gereden om een tijdje rond te wandelen op de plek waar jij als kind woonde. Foto’s genomen. Steentje opgeraapt. Het weekend nadien raakten we aan de praat over de foto’s. Je ontpopte je tot een waterval van herinneringen. En niet enkel slechte. Je beschreef wat ik gezien had en vulde het aan met hoe jij jouw thuis als kind beleefd hebt. Bijvoorbeeld hoe je vanuit de duiventil op de zolder van je huis met zicht op de begraafplaats veel verdriet gezien hebt. Hoe je daar als dierenliefhebber een jong duifje gered en grootgebracht hebt. Het werd een prijsduif. Zelden werd er meer over emoties gepraat dan toen. Later dat jaar zijn we er met 3 generaties naartoe gereden. Dat heeft je ondanks pijnlijke flashbacks deugd gedaan, daar zo wandelend met de nieuwe prijsduiven op jouw actief.

Er is een beeld dat me sindsdien bezoekt: jij die als kind vanuit die duiventil op zolder naar mij als volwassene zwaait, terwijl ik jou vanaf een kleine afstand aankijk en toeroep dat het allemaal goedkomt, zoals ook jij dat tegen de jonge, soms gehavende versie van mezelf gezegd hebt. ’t Is goed manneke. In de laatste blik die we uitwisselden voor we elkaar slaapwel wensten, zag ik een fiere lach. En terecht. Pa, ik ben trots op de klei waaruit ik geboetseerd ben. Ma vertelde pas nog dat jij vanuit de vierde wereld en samen met haar de volgende generatie naar de eerste wereld geleid hebt. Hoe ik dat noem? Hoge toppen scheren.

Ma, je bent altijd de sterke vrouw naast pa geweest die hij nodig had. Jullie hebben alle soorten waters doorzwommen. Je zei wel eens dat jullie elkaar nog altijd even knap vonden maar dat de ogen achteruitgingen. Je hebt meer gedaan dan je kon door zo lang voor hem te zorgen, zelfs ten koste van jezelf. In 1993 vroeg je mij voor wie je nog moest zorgen toen je jouw jongste zoon moest afgeven. Je trok je toen op aan de woorden dat pa en wij er ook nog waren. Ik hoop dat je nu de energie vindt om voor jezelf te zorgen. Er is nog hout genoeg en wij zijn er voor jouw zorgen van morgen.

—–

Geoffrey Gurrumul is een aboriginal muzikant uit Australië. Hij werd blind geboren en zingt over zijn thuisland in een voor ons onverstaanbare taal. Hij was linkshandig en leerde de rechtshandige gitaar die hij kreeg dan maar ondersteboven bespelen. Wiyathul was één van pa’s lievelingsnummers. Voor mij weerspiegelt dit stukje de symboliek van het niet kunnen kiezen van de context waarin je geboren wordt, elkaar begrijpen terwijl je een andere taal spreekt – lees anders in elkaar zit – en vooruitkomen met wat je hebt, al is dat misschien niet 100% waarop je hoopte. Deze is voor jou, pa: